فنجان قهوه‌ای که می‌نوشید از یک گیاه نشات می‌گیرد. گیاه قهوه یکی از با ارزش‌ترین و پرفروش‌ترین محصولات زراعی جهان شناخته می‌شود که برای بسیاری از کشورها جز محصولات مهم صادراتی به شمار می‌رود. کشورهایی مانند کشورهای آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی، کارائیب و آفریقا.

درباره مناطق رشد و کشت قهوه، در مجله قهوه راک بخوانید

گیاه‌ شناسی قهوه

درخت قهوه :

درخت قهوه گلدار و از خانوده‌ی روناسیان است. گونه‌های قهوه، بوته‌ها و یا درختان کوچکی هستند که در مناطق گرمسیری، جنوب آفریقا و نواحی گرمسیری آسیا رشد می‌کنند. بذر برخی از این گونه‌ها که به آن دانه قهوه می‌گویند برای نوشیدنی‌هایی با طعم‌های مختلف و محصولات مختلف استفاده می‌شود.

گیلاس قهوه :

دانه‌ی قهوه درواقع هسته‌های یک میوه‌ی گیلاسی شکل هستند. ثمرات درختان قهوه، گیلاس قهوه نامیده می‌شوند و هرگاه به رنگ قرمز روشن درآیند رسیده و آماده‌ی چیدن هستند. میوه‌های قهوه به صورت خوشه‌ای در امتداد شاخه‌های درخت قرار دارند و پوسته‌ی گیلاس قهوه ضخیم و تلخ است.

برای ارائه بیشترین طعم ممکن، چیدن گیلاس‌ها در بهترین مرحله‌ی رشدشان دارای اهمیت است. اکثر گیلاس‌ها وقتی به این درجه می‌رسند، به رنگ قرمز پررنگ درمی‌آیند و برای فرایند برداشت مناسب هستند.

در مجله قهوه راک بیشتر بخوانید.

آناتومی و ساختار دانه در گیاه قهوه :

پوسته :

پوسته که به آن اگزوکارپ نیز گفته می‌شود، بیرونی‌ترین لایه میوه قهوه است که توسط یک لایه از سلول‌هایی با دیواره نازک که حاوی کلروپلاست هستند و توانایی جذب آب دارند تشکیل شده است. به دلیل وجود کلروپلاست‌هایی که در مرحله بلوغ میوه از بین می‌روند، رنگ اگزوکارپ در ابتدای رشد میوه سبز رنگ است.

موسیلاژ :

در گیاه قهوه پس از پوسته، موسیلاژ قرار دارد، ماده‌ای چسبناک که هریک از دانه‌ها را دربرگرفته است.درواقع موسیلاژ گوشت میوه قهوه است. در میوه‌های نارس قهوه، بافت سفت و سخت است. با بلوغ، آنزیم‌های پکتولیتیک، زنجیره‌های حفره‌ای را تجزیه می‌کنند و در نتیجه یک هیدروژل نامحلول غنی از قند و پکتین‌ها تشکیل می‌شود. به دلیل چسبناک و شیرین بودن، گاهی به آن عسل هم گفته می‌شود (موسیلاژ در بیشتر میوه‌ها یافت می‌شود و مختص به میوه‌ی قهوه نیست).

پارچمنت یا کاغذ پوستی :

پس از موسیلاژ، لایه‌ای از سلولز هر کدام از دانه‌های گیاه قهوه را محافظت می‌کند که پارچمنت یا کاغذ پوستی نامیده می‌شود. علت این نام‌گذاری این است که پس از خشک شدن، جنس و ظاهر این لایه شبیه کاغذ پوستی می‌شود.

پوسته نقره‌ای (silver skin) :

در ادامه ساختار قهوه، لایه‌ای دانه‌ها را می‌پوشاند که نازک‌تر است و به دلیل درخشندگی رنگش، پوسته‌ی نقره‌ای نامیده می‌شود درواقع این خارجی‌ترین لایه‌ای است که به دور دانه پیچیده شده است. این لایه در طی فرایند برشته‌کاری از بین می‌رود. اگر در قهوه‌ی آسیاب شده پوسته‌هایی مشاهده کردید، معمولا همان پوسته‌ی نقره‎ای است. در برخی مناطق ممکن است پوست نقره‌ای رنگ، رنگ تیره‌تری به خود بگیرد در این صورت دانه را fox می‌نامند و این دانه‌ها نقص محسوب نمی‌شوند.

دانه قهوه :

دانه‌ی قهوه یکی از دو دانه‌ی درون گیلاس قهوه است که تنها از یک بافت تشکیل شده است. هنگامی که این دانه برای برشته‌کاری آماده است، ساختار قهوه خشک شده و همچنین نابارور شده است.

گیلاس تک‌دانه‌ای یا پی‌بری (Pea Berry) :

حدود پنج درصد گیاه قهوه جهان، فقط دارای یک دانه در گیلاس قهوه می‌باشد که به این دانه پی‌بری گفته می‌شود ( در زبان اسپانیایی به کاراکول یا حلزون معروف است ). پی‌بری بر اثر یک جهش طبیعی یا نقص طبیعی پدید می‌آید. در غشایی که یک تخمک قادر به لقاح طبیعی و معمول نیست این رخداد منجر می‌شود که تک دانه‌ی درون گیلاس، فضای بیشتری برای رشد داشته باشد و در پی آن، در این فضا یک دانه‌ی بزرگ‌تر و گردتر رشد می‌کند. برخی از افراد بر این باورند که پی‌بری‌ها شیرین‌تر و طعم‌دارتر از دانه‌های استاندارد می‌باشند، که البته این باوری نادرست است.

در کشف و شناخت دنیای قهوه، با قهوه راک همراه باشید.