زیرگونه سودان روم و کاتوآی در قهوه چه ویژگی هایی دارند؟

قهوه گیاهی گل‌دار و از خانوده‌ی روناسیان است. گونه های قهوه، بوته‌ها و یا درختان کوچکی هستند که در مناطق گرمسیری، جنوب آفریقا و نواحی گرمسیری آسیا رشد می‌کنند.این گیاه بیش از 120 گونه متفاوت دارد که دو گونه آن بسیار حائز اهمیت است. عربیکا و ربوستا دو گونه اصلی گیاه قهوه هستند. درمقالات قبل به ویژگی ها و شناختن زیرگونه های این گیاه پرداختیم، در این مقاله قصد داریم به دو زیرگونه دیگر، به نام های سودان روم و کاتوآی بپردازیم.

تاریخچه زیرگونه سودان روم و کاتوآی

زیرگونه سودان روم از گونه های بومی فلات بوما، منطقه ای در جنوب سودان است که زیستگاه بقایای جنگل های بومی قهوه عربیکا است. زیرگونه ی سودان روم درواقع گیاهی کم بارده است. قهوه های Batian، Castillio، Centroamericano، Ruirull همگی از نوع قهوه های هیبریدی هستند که شامل ژن های قهوه سودان روم هستند.

زیرگونه کاتوآی، معروف به قهوه های پیوندی کوچک است. تاریخچه ی این زیرگونه، به دهه 40 میلادی بازمی‌گردد. زیرگونه کاتوآی اولین بار در دهه 40 میلادی از پیوندهای موندو و نُوو و کاتورا حاصل آمد که مختصات دقیق آن نیز در برزیل بود. این گیاه به صورت فشرده است و همچنین باردهی بالایی دارد. زیرگونه کاتوآی را اولین بار “انستیتو آگرونومیکو(IAC)” در دهه 40 میلادی در برزیل به کشاورزان قهوه معرفی کرد.

در مجله قهوه راک، بیشتر بخوانید.

ویژگی های زیرگونه های سودان روم و کاتوآی چیست؟

زیرگونه سودان روم خصوصیت های کیفی حسی قوی‌ای دارد و همچنین در برابر آفت ها وبیماری ها مقاومت متوسطی دارد. سایز دانه های سودان روم دُرشت و بلند است. زیرگونه ی سودان روم از درشت ترین زیرگونه های قهوه عربیکا است. دارای دایره طعمی شیرین و میوه‌ای انگور قرمز، پرتقال و وانیلی است. مختصات کاشت این زیرگونه در آفریقای شرقی، جنوب سودان در نزدیکی اتیوپی است. نمونه های اولیه این زیرگونه در دهه 1930 در مزارع قهوه اتیوپی کشف شد و در دنیای امروزی تجاری دان سبز این زیرگونه بسیار محدود شده است.

زیرگونه کاتوآی، نژاد خود را از موند و نوو باردهی و از کاتورا فشردگی و کوتاه بودن را به ارث برده است. کاتورا به دلیل اندازه کوچکی که دارد نسبت به بوربون باردهی بهتری دارد. به همین دلیل است که درختان گونه ی کاتورا در فضای مشخص با فشردگی بیشتری می‌رویند و تراکم کشت آن دو برابر بوربون می باشد. نگهداری این زیرگونه در برابر بیماری ها و آفت ها به دلیل شکلی که دارند به مراتب راحت تر و آسان تر است.

زیرگونه کاتوآی دارای انواع دانه های زرد و قرمز است. در سال 1972 زیرگونه کاتوآی به صورت Pedigree selection که یکی از روش های بهنژادی است ( که در آن هر بوته در نسل های در حال کم شدن، بر اساس صفات مطلوب ظاهری و با توجه به شجره‌نامه انتخاب می شوند) در اختیار کشاورزان قرار گرفت. امروزه در برزیل نمونه های مطلوب این زیرگونه معرفی شده‌اند و باردهی بسیار بالایی دارند. این در حالی است که نمونه هایی که در آمریکای مرکزی است، به اندازه نمونه های برزیلی، بارده نیستند.

طبق مطالعات انجام شده، مقایسه ی بین میزان باردهی زیرگونه های کاتورا و کاتوآی در کاستاریکا و هندوراس تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند. کاتوآی در سال 1979 به هندوراس برده شد و امروزه نیمی از قهوه عربیکا هندوراس از این زیرگونه است. کاتوآی علاوه بر هندوراس در کاستاریکا نیز اهمیت تجاری بالایی دارد. در سال 1985 کاتوآی زرد رنگ، به کاستاریکا رسید و زیرگونه های مختلفی از فرزندان آن در سرتاسر کشور به زیر کشت رفت.

این زیرگونه در سال 1970 به گواتمالا رسید و امروزه حدود 20% تولید قهوه این کشور از زیرگونه ی کاتوآی است. اسیدیته هر دو کاتوآی زرد و قرمز مورد بررسی قرار گرفت و همچنین می‌توان گفت با اینکه کیفیت قهوه کاتوآی در فنجان خیلی عالی نیست اما استاندارد است. این درحالی است که کاتوآی زرد پس از عصاره گیری و سرد شدن، طعم دهانی ناتمیز و طعم یادی مانند نفت دارد.

در نوشتن این مقاله از Coffee Biology Field Glossary و Espresso Coffee The Science of Quality با ترجمه سارا خانی عزیز، مترجم تیم راک کمک گرفته شده است.

در کشف و شناخت دنیای قهوه، با قهوه راک همراه باشید.