موخا یا موکا، زیرگونه‌ای قدیمی از کشور یمن می باشد. تاریخچه این زیرگونه به زمانی بازمی‌گردد که یمنی ها به مدت طولانی یعنی چیزی حدود 200 سال کشت و تولید و تجارت قهوه را در دست داشتند. بعد از آن، بازرگانان هلندی گیاه قهوه را از یمن دزدیده و در اندونزی این زیرگونه را زیر کشت بردند. تجارت و حمل و نقل قهوه یمن بیشتر از بندر “المخا” صورت می گرفته که امروزه قهوه ی مخصوص یمن را با نام همان بندر موخا می شناسند.
تاریخچه زیرگونه موکا
در سال 1616 “پیتر وّندِر بروکه” یکی از تاجران هلندی، گیاه قهوه را به صورت پنهانی از بندر موکا خارج کرده و به جاوا می برد. بعد از آن کم کم کشت قهوه در این مناطق و مناطق مختلف دنیا گسترش پیدا می کند. با فراگیر شدن کشت قهوه در منطقه های گوناگون، قهوه یمن در رقابت با کشورهای دیگر عقب ماند و به دست فراموشی سپرده شد.
ویژگی های زیرگونه موکا چیست؟
امروزه اصطلاح قهوه یمنی بیشتر به قهوه یمن موکا گفته می شود که یک قهوه اصیل و دارای اسیدیته ی بالایی است. یکی از بهترین نوع قهوه که در یمن رشد می‌کند، قهوه “مطاری” نام دارد که دارای اسیدیته شرابی و مشخصه‌های دیگر آن تا حدودی واضح تر از سبک قهوه یمنی معمولی است. قهوه موکای عربی مطاری، اندکی سنگین تر از قهوه ی صنعانی است و طعم یادآور آن شکلات است.
مختصات قهوه مطاری در منظقه ی بنی مطر است که در غرب صنعا پایتخت یمن واقع شده است. قهوه یمنی در فنجان های کوچک به میزان تقریبی دو انس سرو می شود. قهوه موخا یا موکا از قرن 17ام در اروپا به عنوان قهوه ای که از یمن آمده است، معرفی و شناخته شد. قهوه مخایی ریشه ی یمنی دارد و یک اصطلاح گیاه شناسی نیست، بلکه تنها یادآور بند مخا در شبه جزیره عربستان است که روزگاری محل عبور و مرور تجار قهوه بوده است.
با اینکه کشور یمن وزارتخانه کشاورزی و آبیاری مربوطه در این زمینه را دارد، تلاش های این وزارتخانه تاکنون نتیجه ی خاصی نداشته و چندان بر پرورش گونه های مختلف قهوه متمرکز نبوده است. بنابراین قهوه هایی که در یمن رشد می کند، درواقع نژادهای بومی است که به صورت گزینشی و در زمان نامعلومی در طول تاریخ بشر از اتیوپی آمده و در شبه جزیره عربستان به صورت مستقل تکامل یافته.
بعضی از نسبت های قهوه تیپیکا و بوربون به این جا برمی‌گردد. با این حال در یمن کمتر کشاورزی را می‌توان یافت که درختان قهوه خود را با این نام‌ها صدا کند. در عوض نژادهای بومی معمولا با نام منظقه‌ای که در آن رشد و پرورش یافته‌اند، شناخته می‌شوند، با نام هایی مثل:
- Udain
- Bura’a
در نوشتن این مقاله از Coffee Biology Field Glossary و Espresso Coffee The Science of Quality با ترجمه سارا خانی عزیز، مترجم تیم راک کمک گرفته شده است.
در کشف و شناخت دنیای قهوه، با قهوه راک همراه باشید.
